Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị chi phối bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống con người. Sự phát triển vượt bậc của AI mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng đặt ra thách thức lớn cho thị trường lao động. Nhiều ngành nghề đang đứng trước nguy cơ bị tự động hóa, và các chuyên gia dự đoán rằng trong tương lai gần, hàng triệu công việc sẽ bị thay thế bởi máy móc.

Từ y tế, giáo dục, tài chính cho đến sản xuất, truyền thông, không lĩnh vực nào là ngoại lệ. Sự len lỏi của AI vào mọi ngóc ngách của đời sống khiến không ít người băn khoăn về tương lai nghề nghiệp. Bằng cấp và chuyên môn, từng được xem là ‘tấm vé an toàn’, giờ đây không còn đảm bảo cho một công việc ổn định.

Dưới đây là 6 lĩnh vực đang được cảnh báo nhiều nhất về nguy cơ bị tự động hóa:

1. Sản xuất truyền thống: Công nghệ tự động hóa và robot công nghiệp đang thay thế hàng loạt công nhân trên dây chuyền sản xuất.

2. Chăm sóc khách hàng và telesales: AI đang đảm nhiệm công việc chăm sóc khách hàng, từ trả lời tự động đến tiếp thị qua điện thoại.

3. Nhân viên tài chính cơ bản và giao dịch viên ngân hàng: Dự đoán của Đại học Oxford cho thấy 40% vị trí tài chính cơ bản trên toàn cầu có thể biến mất vào năm 2030.

4. Dịch thuật cơ bản và biên dịch viên: Công cụ dịch tự động đã đạt độ chính xác lên đến 98%, khiến nhiều vị trí dịch thuật cơ bản bị AI thay thế.

5. Truyền thông và biên tập nội dung: AI có thể tự viết báo, soạn kịch bản video, tạo nội dung mạng xã hội, đặt ra thách thức lớn cho các biên tập viên và nhà báo.

6. Chẩn đoán hình ảnh y khoa: AI hỗ trợ phân tích hình ảnh y tế, khiến nhu cầu nhân lực sơ cấp trong ngành này thu hẹp nhanh chóng.

Trước tình hình này, nhiều phụ huynh và học sinh cảm thấy hoang mang. Lời khuyên cho các bạn trẻ là nên chọn ngành học có khả năng phát triển lâu dài, khó bị thay thế bởi AI. Đồng thời, phát triển những kỹ năng không thể bị thay thế bởi máy móc như sáng tạo, thấu cảm, tư duy phản biện và giao tiếp xã hội.

Tương lai không còn thuộc về người giỏi nhất, mà thuộc về người thích nghi nhanh nhất với sự thay đổi của công nghệ. AI không còn là mối đe dọa, mà trở thành trợ thủ đắc lực cho mỗi hành trình vươn tới tương lai.

Tỷ phú Jensen Huang, CEO của Nvidia – công ty có giá trị lớn nhất thế giới hiện nay, đã chia sẻ quan điểm của mình về ngành học giàu tiềm năng trong thời đại hiện nay. Khi được hỏi về lựa chọn ngành học nếu ông là một tân sinh viên, Huang cho biết ông sẽ chọn khối ngành khoa học vật lý – nền tảng cho làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp theo.

Thay vì theo đuổi các ngành công nghệ phần mềm như khoa học máy tính hay kỹ thuật trí tuệ nhân tạo, Huang tin rằng việc học các chuyên ngành khoa học nền tảng như vật lý, địa chất, hóa học… sẽ giúp sinh viên đón đầu làn sóng tiếp theo trong thị trường việc làm. Ông đã nhiều lần đề cập đến khái niệm ‘AI vật lý’ và dự báo đây là làn sóng tiếp theo trong quá trình phát triển AI.

Theo Huang, quá trình phát triển AI đã trải qua 3 đợt sóng: ‘AI tri giác’, ‘AI tạo sinh’, và ‘AI lý trí’. Đợt sóng thứ 4 chính là ‘AI vật lý’, khi AI không chỉ xử lý dữ liệu trừu tượng mà còn nắm vững các quy luật vật lý cơ bản trong đời sống. ‘AI vật lý’ sẽ được áp dụng vào các thực thể vật lý, cụ thể là các robot, để đáp ứng các nhu cầu đa dạng.

Các robot sẽ siêu việt hơn nhiều, biết dự đoán các chuyển động, tính toán lực cần thiết để thực hiện các nhiệm vụ mà không làm tổn hại tới những người và vật mà nó tương tác. Ông Huang cho rằng ‘AI vật lý’ sẽ đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng các hệ thống nhà máy và khu công nghiệp thế hệ mới.

Huang cũng nhấn mạnh rằng các kỹ sư đón sóng ‘AI vật lý’ sẽ là nhân sự ‘hot’ của thị trường lao động trong tương lai gần. Ông khuyên sinh viên nên liên tục đặt ra câu hỏi trong học tập và cuộc sống hàng ngày: Tôi có thể dùng AI để phục vụ học tập và tổ chức cuộc sống của mình như thế nào?

Hiện nay, việc lập trình đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều, AI dần dần sẽ thay đổi hoàn toàn cách thức lập trình, khiến việc học ngôn ngữ mã hóa không còn giữ tầm quan trọng như trước. Ông Huang tin rằng việc học các chuyên ngành khoa học nền tảng sẽ giúp sinh viên đón đầu làn sóng tiếp theo trong thị trường việc làm.

Với sự phát triển không ngừng của AI, Huang hy vọng rằng sinh viên sẽ có thể tận dụng AI để phục vụ học tập và cuộc sống hàng ngày. Ông cũng hy vọng rằng các sinh viên sẽ trở thành những chuyên gia trong lĩnh vực ‘AI vật lý’ và đóng góp vào sự phát triển của công nghệ này trong tương lai.

Nvidia đang là công ty có giá trị lớn nhất thế giới hiện nay, và Huang đang là một trong những người lãnh đạo hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ. Với kinh nghiệm và kiến thức của mình, Huang đã chia sẻ những insights quý giá về ngành học giàu tiềm năng trong thời đại hiện nay.

Thay vì nhận hoa chúc mừng trong Đại hội Đảng bộ, xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi, đã kêu gọi các doanh nghiệp và tổ chức ủng hộ cây giống và vật tư sản xuất để hỗ trợ người dân địa phương. Sự thay đổi này nhằm mục đích hỗ trợ đồng bào Xơ Đăng phát triển các mô hình kinh tế bền vững, giúp nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống.

Ngày 20/7, xã Tu Mơ Rông đã ban hành văn bản thông báo về việc không nhận hoa chúc mừng trong Đại hội Đảng bộ sắp tới. Thay vào đó, họ kêu gọi ủng hộ cho chương trình ‘Ươm mầm tương lai – Phát triển cây trồng bền vững Tu Mơ Rông’. Chương trình này sẽ hỗ trợ cây giống, phân bón và vật tư cho người dân, đặc biệt là đồng bào Xơ Đăng, nhằm giúp họ phát triển các mô hình kinh tế có giá trị.

Ông Võ Trung Mạnh, Bí thư Đảng ủy xã Tu Mơ Rông, cho biết rằng sau khi sáp nhập, xã hiện có khoảng 1.300 hộ dân, trong đó 95% là đồng bào Xơ Đăng. Tỷ lệ hộ nghèo vẫn còn cao và đời sống của người dân còn nhiều khó khăn.

Đại hội Đảng bộ xã Tu Mơ Rông lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, sẽ diễn ra vào ngày 23-24/7. Trong nhiệm kỳ tới, xã đặt mục tiêu nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống cho người dân. Một trong những giải pháp trọng tâm là xây dựng các mô hình kinh tế có giá trị, phù hợp với điều kiện địa phương như dược liệu, cà phê và cây ăn quả.

Bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách và các chương trình mục tiêu quốc gia, xã đang tích cực triển khai chương trình ‘Ươm mầm tương lai – Phát triển cây trồng bền vững Tu Mơ Rông’ để huy động thêm nguồn lực xã hội hóa. Chương trình này sẽ tiếp nhận sự ủng hộ từ các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp để hỗ trợ cây giống và vật tư sản xuất cho người dân.

Nguồn hỗ trợ sẽ được sử dụng để tổ chức ươm cây và cấp miễn phí cho bà con. Mỗi hạt giống hôm nay sẽ là khởi đầu cho những mùa vụ bội thu trong tương lai, giúp bà con vươn lên thoát nghèo và hướng tới cuộc sống ấm no, bền vững.

Ông Võ Trung Mạnh chia sẻ rằng trong dịp đại hội, sẽ có nhiều tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân gửi hoa chúc mừng. Tuy nhiên, thay vì nhận hoa, họ muốn các tổ chức và doanh nghiệp cùng chung tay đóng góp cho chương trình, giúp xã có thêm nguồn lực để hỗ trợ người dân phát triển kinh tế và ổn định cuộc sống.

Ngay sau khi thông báo được phát đi, nhiều tổ chức và doanh nghiệp đã đăng ký tham gia ủng hộ cây thông giống và kinh phí. Đáng chú ý, một cá nhân đã ủng hộ 30.000 cây thông giống 2 năm tuổi.

Tư liệu tham khảo

Triển lãm Thế giới (Expo) đang trở thành một sự kiện toàn cầu quan trọng, nơi các quốc gia tụ họp để giải quyết những vấn đề cấp thiết của thời đại. Năm nay, Expo Osaka 2025 sẽ là nơi hội tụ của 158 quốc gia và vùng lãnh thổ, với chủ đề chính ‘Thiết kế xã hội tương lai cho cuộc sống’, kéo dài 6 tháng từ ngày 13-4 đến 13-10-2025. Trong khuôn khổ sự kiện này, phóng viên Tuổi Trẻ đã có cơ hội chứng kiến những công trình và công nghệ tương lai của thế giới.

Nhà robot học nổi tiếng Nhật Bản, Hiroshi Ishiguro, đã phác thảo một xã hội tương lai trong triển lãm ‘The Future of Life’ (Tương lai sự sống). Đây là một cuộc khám phá triết học về cách android (robot được thiết kế giống con người) và trí tuệ nhân tạo (AI) có thể định hình tương lai, đặc biệt trong các xã hội già hóa như Nhật Bản. Trong gian hàng ‘The Future of Life’, ông Ishiguro đã thiết kế một xã hội tương lai nơi con người cùng tồn tại với robot và AI.

Gian hàng này được chia thành ba khu vực chính, mô tả xu hướng lịch sử của Nhật Bản, một xã hội tương lai gần nơi sự đồng cư giữa con người và máy móc trở nên phổ biến, và một tương lai xa xôi hơn, nơi nhân loại đã tiến hóa vượt ra ngoài hình thức sinh học. Ông Ishiguro chia sẻ rằng công nghệ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động và xã hội già hóa ở Nhật Bản. Ông tin rằng robot và AI sẽ giúp con người tăng khả năng và tồn tại trong thế giới này.

Ông Ishiguro cũng nhấn mạnh rằng công nghệ không xấu, nhưng con người cần học cách sử dụng chúng. Ông tin rằng robot không chỉ là máy móc mà là gương phản chiếu nhân loại, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân và mở rộng khả năng của mình. Triển lãm ‘The Future of Life’ không chỉ là một sự kiện công nghệ, mà còn là một cuộc thảo luận về những câu hỏi triết học sâu sắc về bản sắc và sự hiện diện của con người.

Ông Ishiguro hy vọng rằng triển lãm này sẽ khuyến khích mọi người suy nghĩ về tương lai và sứ mệnh quan trọng nhất của chúng ta là bảo vệ và phát triển xã hội loài người. Với sự tham gia của 158 quốc gia và vùng lãnh thổ, Expo Osaka 2025 hứa hẹn sẽ là một sự kiện toàn cầu quan trọng, mang lại cơ hội cho các quốc gia chia sẻ kiến thức, công nghệ và ý tưởng để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho nhân loại. Thông tin thêm về Expo Osaka 2025 có thể được tìm thấy tại trang web chính thức của sự kiện.