Thông tin sai sự thật về việc vỡ đập thủy điện tại tỉnh Nghệ An đã gây ra sự hoảng loạn trong cộng đồng, khiến hàng nghìn hộ dân phải sơ tán gấp. Sự việc này đã để lại nhiều hệ lụy, đặc biệt là đối với những gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

Gia đình ông Vọng Văn Đại, trú tại xã Tam Thái, tỉnh Nghệ An, là một trong những hộ dân phải sơ tán gấp do thông tin sai sự thật này. Ông Đại, sinh năm 1963, là người đã xuất hiện trong tấm ảnh về việc sơ tán người dân. Trong ảnh, hai cụ già gầy guộc, được con cháu bồng bế sơ tán sau khi xuất hiện thông tin sai sự thật về việc vỡ đập thủy điện.

Ông Đại xác nhận, mẹ ruột của ông là cụ Lương Thị Dung và mẹ chồng của em gái ông là cụ Lương Thị Tâm, đều trên 85 tuổi và bị tai biến, nằm một chỗ nhiều năm nay. Tối ngày 22/7, nước lũ đổ về cuồn cuộn, ông và em rể đã vội vã đưa mẹ lên nhà người em trai ở khu vực đồi cao rồi về cứu tài sản. Khi nước lũ rút dần, ông Đại bắt tay vào dọn dẹp bùn đất, hy vọng nhặt nhạnh được ít đồ đạc còn sót lại.

Tuy nhiên, khi nghe tin vỡ đập thủy điện, ông Đại và con rể đã lao đến nhà em trai và vội vã bế mẹ chạy lên đồi cách đó 100m. Sau đó, ông Đại mới nhớ đến người con trai Vọng Văn Đặng, 41 tuổi, bị mù hoàn toàn và cháu gái Vọng Thị Bảo Châu, 7 tuổi. Ông Đại đã lộn lên núi, vừa chạy vừa gọi tên con cháu, và cuối cùng cũng tìm thấy họ.

Nỗi lo lắng và bất an của ông Đại và người dân chỉ vơi đi khi chính quyền địa phương và cơ quan chức năng thông báo rằng thông tin vỡ đập thủy điện là sai sự thật. Chủ tịch UBND xã Tam Thái, ông Lô Dương Khánh, cho biết thông tin sai sự thật về các công trình thủy điện đã khiến người dân trên địa bàn hoang mang và lo sợ.

Chính quyền địa phương đã thông báo trên hệ thống mạng xã hội, nhưng nhiều người dân không tiếp nhận được thông tin này. Ông Khánh đề nghị cơ quan chức năng xử lý nghiêm hành vi tung tin đồn thất thiệt này, đặc biệt trong bối cảnh chính quyền và người dân đang nỗ lực khắc phục hậu quả đợt mưa lũ lịch sử này.

Liên quan đến vụ việc, Công an các xã Lương Sơn, Tương Dương và Mỹ Lý (tỉnh Nghệ An) đã triệu tập và đang củng cố hồ sơ 4 người có hành vi cung cấp và chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang dư luận.

Trào lưu sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ deepfake để tạo ra các hình ảnh giả mạo trên mạng xã hội đang trở nên phổ biến và biến tướng nhanh chóng. Mặc dù AI và deepfake mang lại nhiều tiến bộ không thể phủ nhận, nhưng chúng cũng đang giúp người dùng mạng xã hội tự tạo ra những bức ảnh trong vài giây, khiến việc phân biệt hình ảnh thật và giả trở nên vô cùng khó khăn.

Việc này đã làm trầm trọng thêm vấn nạn lan truyền thông tin sai sự thật, ghép ảnh gây tổn thương và xúc phạm danh dự của những người không liên quan. Mới đây, trên mạng xã hội đã xuất hiện một loạt hình ảnh người dùng bị cảnh sát giao thông lập biên bản, nhưng họ lại tạo dáng và thể hiện thần thái như thể đang khoe tài sản đắt tiền. Những hình ảnh này được tạo ra bởi AI và đã khiến nhiều người nhầm lẫn.

Các chuyên gia cho rằng ảnh tạo ra từ AI đang làm tăng vấn nạn tạo ra tin giả, làm xói mòn nền tảng của sự thật và khiến việc xác định tin tức, hình ảnh thật – giả ngày càng khó. Tình trạng này đã dẫn đến sự mất lòng tin vào các phương tiện truyền thông và nguồn tin đáng tin cậy.

Nhiều quốc gia đã tích cực xây dựng quy định pháp luật và biện pháp kỹ thuật để kiểm soát và đối phó với những kẻ xấu. Một số bang của Mỹ đã ban hành luật cấm tạo và phát tán deepfake với mục đích quấy rối, đe dọa hoặc lừa đảo. Hàn Quốc cũng tăng cường biện pháp pháp lý sau nhiều vụ bê bối deepfake tấn công giới giải trí. Trung Quốc yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ deepfake phải có trách nhiệm kiểm duyệt nội dung và yêu cầu người dùng xác thực danh tính.

Mỗi người dùng cần nâng cao trách nhiệm cá nhân, không thể vì “cho vui” mà vô tình tiếp tay cho tin giả, thậm chí vi phạm pháp luật. Việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dùng là rất quan trọng trong việc ngăn chặn sự lây lan của tin giả và bảo vệ môi trường mạng an toàn, lành mạnh.

Trong bối cảnh công nghệ đang phát triển nhanh chóng, việc quản lý và kiểm soát deepfake trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh công tác quản lý, giám sát, đồng thời tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn người dân nhận biết và phòng tránh các nội dung giả mạo trên mạng xã hội. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và người dùng, chúng ta mới có thể hạn chế được những tác động tiêu cực của deepfake.

Người dùng mạng xã hội cần có tinh thần chủ động, nâng cao cảnh giác trước những hình ảnh và thông tin trên mạng, tránh “vô tình” trở thành người tiếp tay cho những kẻ xấu. Bên cạnh đó, cần có những biện pháp mạnh mẽ hơn để xử lý nghiêm những trường hợp sử dụng deepfake nhằm mục đích xấu, bảo vệ môi trường mạng trong lành, an toàn cho tất cả mọi người.

Ngày 20-7, tại TP Thủ Đức, Chi đoàn Thanh niên Tòa án nhân dân (TAND) khu vực 2 TP.HCM đã phối hợp với phường Hiệp Bình tổ chức một phiên tòa giả định để xét xử vụ án liên quan đến lợi dụng các quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, cũng như quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân. Sự kiện này đã thu hút sự quan tâm lớn từ người dân và đoàn viên thanh niên tại địa phương.

Phiên tòa giả định này dựa trên một vụ án cụ thể, liên quan đến Nguyễn Phương Huyền, một sinh viên sinh năm 2002, người đã sử dụng tài khoản Facebook cá nhân có tên ‘Nguyen Cong Hoa’ để đăng tải thông tin không đúng sự thật về chính sách sáp nhập các địa phương của Đảng và Nhà nước. Thông tin này đã được đăng tải vào ngày 15-3-2025 và đã gây ra sự kích động, thu hút sự chú ý trên mạng xã hội.

Quá trình điều tra đã chỉ ra rằng Huyền đã thừa nhận việc được những kẻ không rõ lai lịch, với tên mạng xã hội Facebook như ‘PhuHa’, ‘Nathan Pham’, ‘Lisa Hoang’, nhắn tin và rủ rê đăng bài không đúng sự thật trên mạng xã hội để kiếm tiền. Huyền thường xuyên đăng bài xuyên tạc thông tin sai sự thật trên mạng xã hội để hưởng lợi bất chính. Cô đã tạo lập, quản lý và sử dụng mạng xã hội Facebook có tên ‘Nguyen Phuong Huyen’ và một tài khoản mạng xã hội Tiktok @NguyenPhuongHuyen-chinoisuthat2025, đăng tải nhiều bài viết với nội dung xuyên tạc chính sách cải tổ bộ máy chính quyền của Đảng và Nhà nước.

Các nội dung được Huyền đăng tải có đặc điểm chung là sử dụng ngôn từ phiến diện, quy chụp, cắt ghép các hình ảnh, số liệu sai lệch, dẫn chứng không rõ nguồn gốc. Các bài viết và video của cô đã thu hút lượt tương tác lớn, gây ra tác động tiêu cực cho dư luận xã hội. Đặc biệt, vào ngày 15-3-2025, Huyền đã đăng tải một video lên mạng xã hội Facebook và mạng xã hội Tiktok với nhiều nội dung sai sự thật, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến lòng tin của người dân vào bộ máy Nhà nước và quá trình cải cách hành chính.

Kết quả giám định cho thấy, trong khoảng thời gian từ ngày 10-2-2025 đến ngày 15-3-2025, Huyền đã đăng tải tổng cộng 50 bài viết trên mạng xã hội Facebook và 40 video trên mạng xã hội Tiktok, tất cả đều là xuyên tạc, sai sự thật, xâm phạm lợi ích hợp pháp của Nhà nước và ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức Đảng, chính quyền địa phương.

Hành vi của Huyền đã vi phạm Điều 8 Luật An ninh mạng năm 2018; Điều 12 Luật Viễn thông năm 2009; Điều 12 Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Điều 5 Nghị định 72/2013 quy định Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin mạng. Dựa trên các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ và kết quả tranh tụng tại tòa, Hội đồng xét xử đã tuyên phạt bị cáo Huyền hai năm ba tháng tù về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo Điều 331 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.