TPHCM sắp có thêm 443 xe buýt chạy điện hoạt động từ ngày 1/8, khi 37 tuyến xe buýt trên địa bàn thành phố được các đơn vị mới đảm nhận khai thác. Thông tin này được đưa ra sau quá trình đấu thầu lựa chọn đơn vị khai thác xe buýt, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải công cộng và giảm thiểu tác động môi trường.

Theo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM, có hai đơn vị trúng thầu là Phương Trang (Futabuslines) và VinBus. Phương Trang sẽ khai thác 31 tuyến xe buýt, trong đó có các tuyến như 3, 7, 14, 18, 23, 24, 25, 28, 30, 31, 34, 36, 39, 44, 46, 48, 55, 58, 71, 76, 77, 85, 87, 88, 89, 90, 100, 101, 103, 104, 107, 126, 128, 145, 146. Trong khi đó, VinBus sẽ khai thác 2 tuyến xe buýt là 33 và 150.

Quá trình đấu thầu đã dẫn đến việc khoảng 600 phương tiện được thay thế hoạt động trên 37 tuyến, với số lượng đáng kể xe buýt được chuyển từ chạy xăng sang chạy điện. Trước khi đấu thầu, không có tuyến xe buýt điện nào trên 37 tuyến này. Tuy nhiên, sau đấu thầu, có 27 tuyến chuyển sang chạy điện với 443 xe buýt điện, 2 tuyến chạy khí CNG và 8 tuyến chạy dầu diesel. Hầu hết phương tiện được đầu tư mới.

Sự thay đổi này giúp nâng tổng số xe buýt điện trên địa bàn thành phố lên 613 xe, chiếm 26,2% tổng số phương tiện. Nếu tính cả số xe chạy khí CNG (khoảng 500 xe) thì tỷ lệ phương tiện dùng nhiên liệu thân thiện môi trường của thành phố đạt 48%. Việc này không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải công cộng cho người dân.

Bên cạnh việc đưa vào hoạt động các tuyến xe buýt mới, việc điều chỉnh lộ trình một số tuyến xe buýt cũng được thực hiện. Có 5 tuyến xe được điều chỉnh lộ trình sau đấu thầu, gồm tuyến: 150, 33, 24, 89 và 104. Lộ trình các tuyến được điều chỉnh theo hướng kết nối vào các bến xe lớn, nhà ga tàu điện và bỏ bớt một số trạm dừng. Điều này giúp tối ưu hóa路线 của các tuyến xe buýt, giảm thiểu thời gian di chuyển và nâng cao hiệu quả vận tải.

Trước đó, UBND TPHCM đã có chủ trương đẩy mạnh phát triển phương tiện giao thông công cộng, giảm thiểu phương tiện cá nhân, nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Việc đấu thầu lựa chọn đơn vị khai thác xe buýt là một phần trong nỗ lực này, với mục tiêu nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải công cộng và khuyến khích sử dụng phương tiện thân thiện môi trường.

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thắt chặt các quy định về phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) để giảm thiểu ô nhiễm không khí và bảo vệ môi trường.

Các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) chủ yếu siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong, trong khi các khu vực ZEZ chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho rằng chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế.

ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực. Ngoài ra, các doanh nghiệp vận tải nhỏ có thể gặp khó trong việc tiếp cận khách hàng, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng thực phẩm và hàng hóa.

Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.

Để triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Là một phần trong sáng kiến phát triển bền vững ‘Thâm Quyến xanh’ năm 2018, nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, 10 khu ZEZ đã được thành phố thiết lập.

Các khu vực này có tổng diện tích 22 km2 chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố, được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, ùn tắc giao thông và thiếu hụt chỗ đỗ xe. Diện tích từng khu ZEZ dao động từ 0,37 đến 5,4 km2.

Một số khu ZEZ đặt gần các cơ quan hành chính hoặc trường học công lập để tận dụng cơ chế mua sắm công xe điện, đồng thời tránh ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống dân cư. Vào năm 2023, Thâm Quyến tiếp tục bổ sung 6 khu ZEZ mới gần các trường đại học và công viên công cộng.

Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố cần cung cấp các khoản trợ cấp, tư vấn chi phí, và hướng dẫn các giải pháp sạc điện. Rotterdam đã áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.