The Velvet Sundown – Ban nhạc rock ảo làm dấy lên tranh luận về tính minh bạch trong ngành âm nhạc

Từ tháng 6, cái tên The Velvet Sundown bất ngờ xuất hiện trên nền tảng Spotify và nhanh chóng thu hút sự chú ý nhờ phong cách rock thập niên 1960 pha trộn indie pop. Ban nhạc này đã đạt hơn một triệu lượt nghe hàng tháng và cho ra mắt hai album là ‘Floating On Echoes’ và ‘Dust And Silence’, xuất hiện trên bảng xếp hạng ở nhiều quốc gia. Tuy nhiên, sự thành công nhanh chóng của họ đã khiến công chúng và giới chuyên môn tò mò về danh tính của những người đứng sau dự án.

Sự tò mò của công chúng càng trở nên lớn khi nhóm liên tục từ chối biểu diễn trực tiếp, không tham gia phỏng vấn và chỉ đăng tải hình ảnh đậm nét AI. Điều này đã dẫn đến nghi vấn về độ xác thực của ban nhạc này. Đầu tháng 7, The Velvet Sundown chính thức cập nhật thông tin trên Spotify, thừa nhận họ là sản phẩm âm nhạc do trí tuệ nhân tạo tạo dựng, có sự định hướng sáng tạo từ con người. Bốn ‘thành viên’ gồm Gabe Farrow, Milo Rains, Orion Rio Del Mar và Lennie West – đều là nhân vật ảo.

Ban nhạc khẳng định đây không phải trò lừa đảo mà là một ‘sự khiêu khích nghệ thuật’, nhằm thách thức các ranh giới truyền thống về bản sắc, quyền tác giả và vai trò của con người trong nghệ thuật. Tuy nhiên, việc xác nhận nguồn gốc trí tuệ nhân tạo của ban nhạc đã làm dấy lên tranh luận dữ dội về tính minh bạch và ảnh hưởng đến giới nghệ sĩ.

Ngày 14/7, nhóm tiếp tục phát hành album mới có tên ‘Paper Sun Rebellion’, khẳng định ý đồ theo đuổi dài hạn của dự án, bất chấp chỉ trích. Sự nổi lên của The Velvet Sundown như một tín hiệu cảnh báo đối với ngành công nghiệp âm nhạc. Các chuyên gia như Roberto Neri – Giám đốc điều hành Học viện Ivors, và Sophie Jones – Giám đốc chiến lược của cơ quan thương mại âm nhạc British Phonographic Industry, đồng loạt lên tiếng về sự cần thiết phải dán nhãn rõ ràng cho sản phẩm âm nhạc do AI tạo ra.

Họ cho rằng khán giả có quyền biết mình đang nghe gì, từ ai, và do ai tạo ra. Việc thiếu minh bạch sẽ làm xói mòn lòng tin và làm mờ ranh giới giữa sáng tạo thật và sản phẩm máy móc. Tác giả Liz Pelly, người viết cuốn ‘Mood Machine: The Rise of Spotify and the Costs of the Perfect Playlist’, chỉ ra rằng nhiều mô hình AI được huấn luyện từ dữ liệu âm nhạc mà không xin phép hay trả phí cho nghệ sĩ.

Bà cảnh báo điều này không chỉ là hành vi vi phạm bản quyền mà còn là sự cạnh tranh không công bằng, đe dọa sinh kế của những nghệ sĩ độc lập – những người vốn đã gặp khó khăn trong mô hình kinh tế streaming. ‘Không chỉ những nghệ sĩ nổi tiếng cần được bảo vệ, mà cả những người ít được chú ý cũng có quyền biết khi nào sản phẩm của họ bị khai thác bất hợp pháp,’ bà nhấn mạnh.

Trước thực tế này, một số nền tảng đã chủ động điều chỉnh chính sách. Deezer – một nền tảng nghe nhạc trực tuyến – hiện sử dụng phần mềm để phát hiện và gắn nhãn các sản phẩm do AI tạo ra. Ông Aurélien Hérault, Giám đốc Đổi mới của Deezer, cho rằng các nền tảng phải minh bạch và thông báo rõ cho người dùng.

Dù vậy, ông cũng thừa nhận, trong tương lai, khi nhạc AI trở thành công cụ phổ biến, nhãn cảnh báo có thể không còn cần thiết. Ngược lại, Spotify lại thể hiện thái độ thụ động. Phát ngôn viên của nền tảng này khẳng định họ chỉ đóng vai trò trung gian, và trách nhiệm thuộc về bên cung cấp nội dung.

Quan điểm này khiến Spotify bị chỉ trích vì né tránh trách nhiệm và tiếp tay cho việc phổ biến sản phẩm thiếu minh bạch. Giới quan sát lo ngại, nếu không có biện pháp cụ thể, ngành công nghiệp âm nhạc sẽ tái diễn sai lầm cũ: các công ty công nghệ tiếp tục hưởng lợi, còn nghệ sĩ thật – những người tạo ra giá trị – bị bỏ lại phía sau, không được bảo vệ đúng mức trong kỷ nguyên AI.

Thị trường âm nhạc trên các nền tảng phát nhạc trực tuyến đang trải qua một cuộc cách mạng với sự xuất hiện của các ban nhạc hoàn toàn do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra. Sự phát triển này báo hiệu một kỷ nguyên mới, nơi công việc dành cho các nhạc sĩ trở nên khan hiếm hơn bao giờ hết. Nhiều bản nhạc do AI tạo ra đã đạt được thành công đáng kể, với hàng triệu lượt nghe trên các nền tảng như Spotify.

Các bản nhạc do AI tạo ra, chẳng hạn như nhạc rock mang âm hưởng thập niên 1970 của Velvet Sundown và dòng nhạc đồng quê của Aventhis và The Devil Inside, đã thu hút được sự chú ý của người nghe. Tuy nhiên, hiện tại chưa rõ ai là người đứng sau các bản nhạc này. Điều này đặt ra câu hỏi về quyền sở hữu và trách nhiệm đối với các tác phẩm âm nhạc do AI tạo ra.

Hiện tại, chưa có nền tảng phát nhạc lớn nào, trừ Deezer của Pháp, công khai gắn nhãn cho các ca khúc được tạo ra hoàn toàn bằng AI. Điều này có thể gây ra sự nhầm lẫn cho người nghe và làm giảm giá trị của các tác phẩm âm nhạc do con người tạo ra.

Nghệ sĩ kiêm nhà sản xuất âm nhạc từng đoạt giải Oscar Leo Sidran chia sẻ rằng sự trỗi dậy của AI có thể phản ánh sự sáo rỗng và công thức hóa của nhiều dòng nhạc hiện đại. Ông cho rằng AI có thể tạo ra các bản nhạc tiện lợi và rẻ tiền, nhưng thiếu đi cảm xúc và thông điệp mà các nghệ sĩ con người có thể mang lại.

Nhà sản xuất kiêm nhạc sĩ Yung Spielburg cho rằng âm nhạc do con người tạo ra vẫn sẽ chiến thắng nếu khán giả thật sự lắng nghe, quan tâm tới thông điệp và cảm xúc của nghệ sĩ. Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều người chỉ nghe nhạc cho có, như khi nấu ăn hay làm việc nhà, thì AI sẽ dần lấn át vì những sản phẩm này tiện lợi, chi phí rẻ và không cần trả tiền bản quyền.

Các chuyên gia âm nhạc cũng đưa ra cảnh báo về tương lai của ngành âm nhạc. Giáo sư Dennis DeSantis thuộc Đại học Rochester nhận định các nền tảng nhạc số đang âm thầm lấp đầy danh sách phát bằng ‘nhạc tâm trạng’ do AI tạo ra và gán tên cho những nghệ sĩ mà chẳng ai tìm được thông tin. Đồng thời, nhạc nền do AI tạo ra ngày càng được sử dụng trong phim ảnh, quảng cáo, trung tâm thương mại, thang máy – nơi con người dần bị thay thế.

Cùng quan điểm, Giáo sư Mathieu Gendreau thuộc Đại học Rowan cho rằng AI xâm nhập ngành âm nhạc và sẽ không biến mất, điều đó khiến nghệ sĩ càng khó sống bằng nghề. Nghệ sĩ Sidran cũng thừa nhận anh và nhiều người trong nghề đã chứng kiến lượng công việc giảm rõ rệt từ cuối năm ngoái, có thể do sự bùng nổ của AI.

Công nghệ từng giúp ngành âm nhạc thăng hoa, nhưng AI là một thách thức hoàn toàn khác, có thể xóa sổ cơ hội sống sót của phần lớn nghệ sĩ. Thị trường âm nhạc thế giới đang đứng trước một cuộc cách mạng mới, với sự tham gia của AI trong lĩnh vực sáng tạo âm nhạc. Các nghệ sĩ và các nền tảng phát nhạc trực tuyến cần phải thích nghi với sự thay đổi này và tìm ra cách để tồn tại và phát triển trong một môi trường cạnh tranh mới.