Hà Nội đang lên kế hoạch cấm xe máy xăng trong vành đai 1 từ tháng 7/2026, một giải pháp quyết liệt nhằm ngăn chặn tình trạng ô nhiễm môi trường tại thủ đô. Theo Chỉ thị 20/CT-TTg năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, Hà Nội sẽ triển khai các giải pháp để tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, bảo đảm đến ngày 1/7/2026 không còn xe môtô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong vành đai 1.

Từ ngày 1/1/2028, ngoài cấm xe môtô, xe gắn máy chạy xăng dầu, ôtô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng bị hạn chế trong vành đai 1 và 2. Đến năm 2030, Hà Nội sẽ áp dụng hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3. Quyết định này của Hà Nội không phải là một mình mà nhiều thủ đô trên thế giới cũng đã thực hiện các biện pháp hạn chế tương tự.

Thủ đô Mexico đã triển khai chương trình ‘Hoy no Circula’ (Ngày Không Lái Xe) từ năm 1989, yêu cầu các phương tiện lưu thông phải kiểm tra khí thải và dán nhãn tương ứng với các mức phát thải. Thủ đô Paris, Pháp đã ban hành lệnh cấm xe máy sản xuất trước năm 2000 và ô tô sản xuất trước 1997 lưu thông trên đường phố.

Thủ đô Delhi, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm bán nhiên liệu cho các xe chạy xăng đã sử dụng 15 năm trở lên và các xe dầu sử dụng được 10 năm trở lên. Thủ đô Luân Đôn, Anh đã áp dụng thu phí cao tại khu vực ULEZ đối với phương tiện không đạt chuẩn khí thải.

Việc Hà Nội lên kế hoạch cấm xe máy xăng trong vành đai 1 từ tháng 7/2026 cho thấy sự quyết tâm của chính quyền thành phố trong việc giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Đây là một bước đi cần thiết để bảo vệ môi trường sống của người dân và hướng tới một tương lai bền vững.

Trong bối cảnh hiện nay, việc chuyển đổi sang xe điện hoặc các phương tiện giao thông thay thế đang trở thành xu hướng tất yếu để bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí. Tuy nhiên, quá trình này cần được thực hiện một cách linh hoạt và đảm bảo sự thuận tiện cho người dân, đặc biệt tại Việt Nam, nơi xe máy là phương tiện chính và có ý nghĩa kinh tế lớn.

Để khuyến khích sử dụng xe điện, cần có một giải pháp đồng bộ bao gồm phương tiện thay thế, tổ chức giao thông và chính sách hỗ trợ tài chính. Một trong những bước quan trọng là nâng cấp hệ thống phương tiện công cộng như xe buýt. Việc phát triển hạ tầng giao thông công cộng như tàu điện cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tạo ra một hệ thống giao thông hiệu quả hơn. Xe buýt điện nên được ưu tiên thay thế cho xe buýt truyền thống, và các tuyến đường nên được thiết kế để ưu tiên cho phương tiện công cộng.

Ngoài ra, hạ tầng cho người đi xe đạp và đi bộ cũng cần được quan tâm. Các tuyến đường dành riêng cho xe đạp và đi bộ cần được xây dựng và bảo trì để đảm bảo an toàn và thuận tiện cho người dân. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn giúp tạo ra một môi trường sống lành mạnh và thân thiện hơn.

Về chính sách hỗ trợ, xe điện cần trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn so với xe máy xăng thông qua việc giảm giá thành, xây dựng hệ thống trạm sạc rộng khắp và ưu đãi về phí đỗ, nơi đỗ. Chính sách hỗ trợ tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích người dân chuyển đổi sang sử dụng xe điện. Các ưu đãi về thuế, phí đăng ký và phí bảo trì cũng có thể giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người dân.

Cuối cùng, vấn đề an toàn và xử lý pin xe điện sau hết hạn cần được giải quyết triệt để để tạo sự tin tưởng cho người dùng. Việc phát triển công nghệ tái chế pin và đảm bảo an toàn cho người sử dụng xe điện là những thách thức cần được giải quyết. Với sự tham gia của cả chính quyền và người dân, chúng ta có thể hướng tới một môi trường giao thông sạch sẽ và an toàn hơn.

Quá trình chuyển đổi sang phương tiện thân thiện môi trường hơn đòi hỏi sự hợp tác và đồng thuận của tất cả các bên. Thông qua việc áp dụng các giải pháp đồng bộ và chính sách hỗ trợ phù hợp, chúng ta có thể đạt được mục tiêu bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân. Thêm vào đó, việc đầu tư vào công nghệ xanh và phát triển bền vững cũng là một phần quan trọng của quá trình này.

Trong tương lai, Việt Nam có thể trở thành một mô hình cho các quốc gia khác trong việc chuyển đổi sang sử dụng phương tiện thân thiện môi trường hơn. Với sự quyết tâm và hợp tác của tất cả các bên, chúng ta có thể xây dựng một môi trường giao thông sạch sẽ, an toàn và bền vững cho thế hệ tương lai.

TP.HCM đặt mục tiêu chuyển đổi toàn bộ 400.000 xe máy xăng của tài xế công nghệ và giao hàng sang xe điện vào năm 2029. Đây là một phần trong kế hoạch kiểm soát khí thải chung của thành phố, nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và hướng tới phát triển bền vững.

Viện Nghiên cứu và Phát triển TP.HCM (HIDS) đã hoàn thiện dự thảo đề án, trong đó đề xuất một lộ trình chuyển đổi cụ thể và các chính sách hỗ trợ cho tài xế. Theo đề án, đến năm 2029, thành phố sẽ giảm 100% lượng khí thải gây ô nhiễm và khí nhà kính từ nhóm phương tiện này.

Để đạt được mục tiêu này, HIDS đề xuất chia lộ trình chuyển đổi thành 4 giai đoạn. Giai đoạn 1 (từ nay đến tháng 12.2026) sẽ đạt 30% – tương đương khoảng 120.000 xe được chuyển đổi. Giai đoạn 2 (đến tháng 12.2027) đạt 50% – tương đương khoảng 200.000 xe. Tiếp theo là giai đoạn 3 (đến tháng 12.2028) sẽ chuyển đổi khoảng 320.000 xe, đạt 80% và tới tháng 12.2029 là thời điểm kết thúc giai đoạn 4 – hoàn thành chuyển đổi 400.000 phương tiện, đạt 100%.

Thạc sĩ Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế (thuộc HIDS) cho biết, việc chuyển đổi 400.000 xe hai bánh của tài xế công nghệ sang xe điện là bước đi mang tính chiến lược, tác động sâu rộng đến nhiều khía cạnh như nhân lực, chuỗi cung ứng và hạ tầng đô thị. Do đó, cần một hành lang pháp lý rõ ràng, đủ mạnh để đảm bảo trách nhiệm và phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp vận tải công nghệ, nhà sản xuất cũng như đội ngũ tài xế.

HIDS đề xuất từ tháng 1.2026 bắt đầu áp dụng những chính sách ưu đãi đồng thời ngừng cho phép đăng ký mới phù hiệu (ngừng ký hợp đồng mới) đối với tài xế xe máy xăng có nhu cầu tham gia cung cấp dịch vụ trên các nền tảng gọi xe công nghệ. Các tài xế sử dụng xe xăng đăng ký và được chấp nhận trước thời điểm này vẫn hoạt động bình thường và cần có kế hoạch chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

Từ tháng 1.2027, hạn chế xe xăng hoạt động trong giờ cao điểm tại các vùng phát thải thấp được thành phố quy định. Từ tháng 1.2028, siết chặt chính sách kiểm soát khí thải theo quy định. Từ tháng 12.2029 sẽ cấm hoàn toàn xe xăng tham gia cung cấp dịch vụ trên các nền tảng gọi xe công nghệ.

Để triển khai đề án, thành phố sẽ trao quyền cho UBND cấp cơ sở tạm thời mở ‘làn xanh’ chỉ dành cho xe điện nếu tỷ lệ điện hóa giao thông trên địa bàn cao hơn 70% sau mỗi năm báo cáo, hoặc trao quyền cho HĐND cấp cơ sở ban hành nghị quyết phủ xanh giao thông toàn địa bàn nếu tỷ lệ điện hóa giao thông trên địa bàn cao hơn 90% sau mỗi năm báo cáo để tạo thêm áp lực tuân thủ.

Theo tính toán, nếu TP thay thế toàn bộ khoảng 400.000 xe máy xăng của các tài xế bằng xe máy điện, lượng khí CO2 có thể giảm tới 750 tấn trong vòng 5 năm, đồng thời giảm đáng kể NOx và bụi mịn PM2.5, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị. Một xe điện 2 bánh chỉ tiêu tốn từ 3.000 – 5.000 đồng cho mỗi lần sạc, đủ cung cấp năng lượng di chuyển từ 50 – 80 km, thấp hơn đáng kể so với chi phí xăng dầu.

HIDS đề xuất TP.HCM triển khai đồng loạt nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực như: Miễn 100% phí trước bạ, phí đăng ký biển số và thuế giá trị gia tăng cho xe điện 2 bánh do tài xế công nghệ khi mua mới trong suốt giai đoạn triển khai đề án từ tháng 1.2026 đến tháng 12.2029; cung cấp khoản vay hỗ trợ mua xe và pin dự phòng với thời hạn vay linh hoạt từ 24 tháng đến 30 tháng, lãi suất ưu đãi thấp hơn mặt bằng thị trường thông qua các ngân hàng thương mại hợp tác, các tổ chức tín dụng vi mô.

Sau khi đã cân bằng cả chi phí vận hành và chi phí khấu hao của hai loại xe, HIDS tính toán tài xế sẽ tiết kiệm được từ 300.000 đồng – 400.000 đồng hàng tháng nhờ chuyển sang xe điện. Sau một năm, khoản tiết kiệm này có thể lên đến gần 5 triệu. Thêm vào đó, công nghệ pin lithium-ion hiện nay đang phát triển một cách nhanh chóng. Nhờ vậy, dung lượng pin và tuổi thọ pin đang không ngừng được cải thiện. Vì thế, trong tương lai lâu dài, người sử dụng xe nói chung và tài xế công nghệ nói riêng sẽ được hưởng lợi về mặt kinh tế, thậm chí có thể hoàn vốn mua xe điện sau vài năm.

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí, hàng chục thành phố trên thế giới đang thắt chặt các quy định về phương tiện giao thông chạy bằng xăng dầu bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp hoặc không phát thải. Các thành phố như Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác đã và đang triển khai các vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ) để giảm thiểu ô nhiễm không khí và bảo vệ môi trường.

Các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) chủ yếu siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong, trong khi các khu vực ZEZ chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do. Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho rằng chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế.

ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực. Ngoài ra, các doanh nghiệp vận tải nhỏ có thể gặp khó trong việc tiếp cận khách hàng, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng thực phẩm và hàng hóa.

Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, bao gồm Rotterdam, Amsterdam, London, Oxford, Brussels, Santa Monica, Los Angeles, Oslo và một số thành phố khác. Các thành phố này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác.

Để triển khai ZEZ, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến. Là một phần trong sáng kiến phát triển bền vững ‘Thâm Quyến xanh’ năm 2018, nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, 10 khu ZEZ đã được thành phố thiết lập.

Các khu vực này có tổng diện tích 22 km2 chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố, được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, ùn tắc giao thông và thiếu hụt chỗ đỗ xe. Diện tích từng khu ZEZ dao động từ 0,37 đến 5,4 km2.

Một số khu ZEZ đặt gần các cơ quan hành chính hoặc trường học công lập để tận dụng cơ chế mua sắm công xe điện, đồng thời tránh ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống dân cư. Vào năm 2023, Thâm Quyến tiếp tục bổ sung 6 khu ZEZ mới gần các trường đại học và công viên công cộng.

Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố cần cung cấp các khoản trợ cấp, tư vấn chi phí, và hướng dẫn các giải pháp sạc điện. Rotterdam đã áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài để giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường. Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi.

Thành phố Hồ Chí Minh đang tích cực triển khai các đề án nhằm chuyển đổi sang các loại hình giao thông bền vững hơn, giảm thiểu ô nhiễm không khí do phát thải từ phương tiện giao thông. Với vai trò là đầu tàu kinh tế và đô thị đông dân nhất, thành phố đang đối mặt với những thách thức môi trường và áp lực từ biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng.

Để giải quyết những thách thức này, Thành phố Hồ Chí Minh quyết liệt đẩy mạnh xu hướng chuyển đổi xanh, xem đây là một chiến lược then chốt để phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sống cho người dân và hiện thực hóa các cam kết quốc gia. Mới đây, Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đã đề xuất chuyển đổi 400.000 xe máy xăng sang xe máy điện cho tài xế công nghệ trong tháng 7/2025. Dự kiến, chính sách hỗ trợ và khuyến khích sẽ được áp dụng từ ngày 1/1/2026 nếu đề án được các cấp thông qua.

Theo đó, các tài xế công nghệ sẽ được hỗ trợ lãi suất 0 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh. Bên cạnh đó, thành phố cũng đang triển khai Nghị quyết số 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù. Sở Xây dựng đã xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông với 2 giai đoạn cụ thể. Mục tiêu đến năm 2030 là 100% xe buýt của thành phố sử dụng điện, năng lượng xanh.

Để hiện thực hóa mục tiêu tổng quát trên, đề án đưa ra bốn giai đoạn với các mục tiêu định lượng và gắn với lộ trình thời gian cụ thể, nhằm tạo cơ sở để đo lường, đánh giá tiến độ và hiệu quả trong giai đoạn triển khai. Các nước trên thế giới cũng đã thực hiện chuyển đổi sang xe điện, như Trung Quốc, Na Uy. Tại Trung Quốc, thành phố Thâm Quyến là một ví dụ điển hình về chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe điện hai bánh ở cấp đô thị.

Còn tại Na Uy, chính phủ đã đưa ra loạt chính sách ưu đãi mạnh mẽ và toàn diện để khuyến khích người dân sử dụng xe điện. Trong khi đó, Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh đang phối hợp các đơn vị liên quan hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết, bổ sung đánh giá tác động sau khi thành phố sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, để triển khai đồng bộ trên toàn địa bàn thành phố mới.

Dự kiến, Sở Xây dựng sẽ báo cáo UBND Thành phố Hồ Chí Minh và trình HĐND thành phố trong quý IV/2025. Qua đó, thành phố hy vọng sẽ đẩy mạnh việc chuyển đổi sang các loại hình giao thông bền vững, giảm thiểu ô nhiễm không khí và hiện thực hóa các mục tiêu về phát triển bền vững.