Hiện nay, xu hướng già hóa dân số đang trở thành một trong những vấn đề nhân khẩu học quan trọng nhất trên toàn cầu. Với tốc độ già hóa nhanh chóng, thế giới đang đối mặt với một cơ hội kinh tế mới và đầy tiềm năng. Người cao tuổi không chỉ trở thành động lực tiêu dùng mà còn là lực lượng lao động tiềm năng.

Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, đến năm 2030, cứ 6 người trên hành tinh sẽ có 1 người trên 60 tuổi. Và đến năm 2050, số người trên 60 tuổi sẽ đạt gần 2,1 tỷ, tăng gấp đôi so với năm 2020. Trước đây, già hóa dân số thường được xem là một gánh nặng kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, gần đây, xu hướng này đã thay đổi khi nền kinh tế tóc bạc (silver economy) đang trở thành động lực tăng trưởng mới.

Tại Mỹ và châu Âu, thị trường người tiêu dùng trên 60 tuổi chiếm hơn 50% tổng chi tiêu. Nhóm tuổi 55-75 tại Mỹ hiện nắm giữ gần 70% tổng tài sản hộ gia đình và đóng góp 45% doanh thu ngành bán lẻ. Người cao tuổi đang trở thành khách hàng trung thành của các thương hiệu chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng, du lịch và dịch vụ cá nhân hóa.

Không chỉ vậy, người cao tuổi ngày càng thành thạo công nghệ. Báo cáo của AARP (Hiệp hội người cao tuổi Mỹ) cho thấy 73% người trên 60 tại Mỹ sở hữu điện thoại thông minh, hơn 60% sử dụng mạng xã hội hàng ngày. Điều này mở ra cánh cửa cho các nền tảng công nghệ phục vụ người cao tuổi. AARP đã cung cấp các thông tin và dịch vụ hữu ích cho người cao tuổi, giúp họ tận dụng công nghệ để cải thiện cuộc sống.

Trung Quốc cũng đang chứng kiến một cuộc chuyển dịch tương tự. Với hơn 280 triệu người trên 60 tuổi, chiếm gần 20% dân số, Trung Quốc đặt mục tiêu xây dựng nền kinh tế tuổi già trị giá hơn 30 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 4,2 nghìn tỷ USD) vào năm 2035. Các chuyên gia kinh tế cho rằng nền kinh tế tuổi già sẽ là động lực tăng trưởng mới cho Trung Quốc.

Nhiều nước đã thay đổi cách nhìn về lực lượng lao động cao tuổi. Thay vì coi người trên 60 là nghỉ hưu, ngày càng nhiều chính phủ khuyến khích làm việc linh hoạt. Ở Đức, 20% người trên 65 vẫn còn làm việc. Tại Hàn Quốc, hơn 34% nhóm 65-70 tuổi tiếp tục lao động. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã đưa ra các khuyến nghị về cách tận dụng lực lượng lao động cao tuổi.

Doanh nghiệp cũng đang thiết kế lại môi trường làm việc để thu hút người cao tuổi. Các tập đoàn như BMW tại Đức, Aeon tại Nhật hay Starbucks tại Mỹ đều triển khai chương trình tuyển dụng lao động lớn tuổi. BMW đã thực hiện các chương trình đào tạo lại cho người cao tuổi, giúp họ có thể tiếp tục làm việc trong môi trường hiện đại.

Tại Việt Nam, dân số già hóa cũng đang trở thành một thách thức và cơ hội. Đến năm 2036, nước ta sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già với hơn 20% dân số trên 60 tuổi. Các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần chủ động đón đầu nền kinh tế tóc bạc. Ngân hàng Thế giới đã cung cấp các hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để giúp Việt Nam xây dựng nền kinh tế tuổi già.

Nhiều cơ hội đang mở ra cho thị trường bảo hiểm nhân thọ, dịch vụ chăm sóc tại nhà, công nghệ y tế, sản phẩm chức năng, du lịch cho người cao tuổi… Tuy nhiên, các doanh nghiệp bất động sản, công nghệ và y tế trong nước vẫn chưa hình thành chiến lược dài hạn để phục vụ nhóm khách hàng cao tuổi.

Ngoài ra, thị trường lao động cho người trên 60 vẫn bị bỏ ngỏ. Nếu được đào tạo lại và hỗ trợ kỹ thuật, người cao tuổi hoàn toàn có thể làm việc trong các lĩnh vực như giảng dạy, cố vấn, dịch vụ cộng đồng… Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã đưa ra các khuyến nghị về cách tạo việc làm cho người cao tuổi.

Đầu tư vào các ngành phục vụ người cao tuổi tạo ra việc làm, tăng trưởng và thu nhập cho doanh nghiệp, giảm gánh nặng cho hệ thống y tế và an sinh. Điều quan trọng là Việt Nam cần hành động sớm để xây dựng một hệ sinh thái dịch vụ và sản phẩm cho người cao tuổi.

Châu Âu đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng khi các khu vực nông thôn, chiếm 40% diện tích, dần trở nên trống vắng. Điều này dẫn đến nền kinh tế địa phương ảm đạm và nhiều vấn đề xã hội. Tại Tây Ban Nha, ngôi làng Molezuelas de la Carballeda đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số và thiếu hụt trẻ em. Dân số của làng chỉ còn 47 người với độ tuổi trung bình là 70.

Sự suy giảm dân số ở vùng nông thôn không chỉ là vấn đề của Tây Ban Nha mà đang trở thành một cuộc khủng hoảng trên khắp châu Âu. Trong vòng 10 năm đến 2024, dân số sống tại các vùng nông thôn của Liên minh châu Âu đã giảm gần 8 triệu người, trong khi dân số đô thị tăng hơn 10 triệu người. Sự chênh lệch này đặt ra thách thức lớn cho các khu vực nông thôn trong việc duy trì cơ sở hạ tầng và dịch vụ công.

Để ứng phó, các nước châu Âu đang nỗ lực xoay chuyển tình hình. Một số quốc gia đã áp dụng các biện pháp như bán nhà với giá 1 euro, hỗ trợ tái thiết nhà cửa, trợ cấp dịch vụ thiết yếu, đến sử dụng công nghệ để cải thiện tiếp cận giáo dục và y tế. Tuy nhiên, thực tế không dễ thay đổi. Cơ sở hạ tầng xuống cấp, việc làm khan hiếm, dân số già hóa là những thách thức dài hạn mà các khu vực nông thôn phải đối mặt.

Tại Phần Lan, thị trưởng Markus Hirvonen của khu vực Bắc Karelia bày tỏ lo ngại sâu sắc về sự thiếu hụt trẻ em. Ở Garfagnana, Ý, nữ thị trưởng Raffaella Mariani phải dùng chính tiền lương của mình để chi trả cho các tiết học ngoại khóa âm nhạc, khoa học, toán học và dịch vụ trông trẻ. Những nỗ lực này cho thấy sự quyết tâm của các nhà lãnh đạo địa phương trong việc giữ gìn và phát triển cộng đồng.

Dù nỗ lực, nhiều khu vực vẫn phải đối mặt với khó khăn. Tại vùng cao nguyên Scotland, Hội đồng Highland đang đối mặt khủng hoảng kép: thiếu việc làm, thiếu nhà ở và thiếu dịch vụ cơ bản. Để khắc phục, họ mua lại công ty xe buýt để phục vụ người dân ở khu vực xa xôi, tạm dừng hoạt động trường học thay vì đóng cửa vĩnh viễn.

Một số vùng bắt đầu dựa vào du lịch như một cách duy trì sức sống. Du lịch có thể mang lại nguồn thu cho các khu vực nông thôn, giúp cải thiện cơ sở hạ tầng và tạo việc làm. Tuy nhiên, vẫn có những hy vọng. Chính quyền tỉnh Zamora đã khởi động chương trình “Mi Pueblo Acoge” (Làng tôi chào đón bạn), thu hút người nhập cư từ Mỹ Latinh. 124 gia đình đã được tái định cư, trong đó có kỹ sư, bác sĩ, quản trị viên từ Venezuela.

Cuộc khủng hoảng này không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn đến xã hội và văn hóa của các khu vực nông thôn. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự chung tay của chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Các giải pháp cần được thiết kế linh hoạt và phù hợp với từng khu vực, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và lâu dài.

Quỹ Đầu tư Việt Nam – Oman (VOI) đã và đang hiện thực hóa cam kết đầu tư và phát triển bền vững tại Việt Nam thông qua các khoản đầu tư dài hạn vào lĩnh vực trọng yếu và đóng góp cho các hoạt động vì cộng đồng. Với 17 năm hoạt động tại Việt Nam, VOI đã giải ngân tổng cộng 384 triệu USD, vượt xa cam kết ban đầu là 100 triệu USD.

Từ giá trị cốt lõi đến hành trình tạo tác động tích cực, VOI là quỹ đầu tư liên chính phủ giữa Việt Nam và Oman, với trọng tâm là phát triển bền vững. Các khoản đầu tư của quỹ không chỉ tạo ra giá trị kinh tế cao mà còn hướng đến cải thiện chất lượng sống cho người dân. Bà Phạm Thị Thủy, Phó tổng giám đốc VOI, cho biết quỹ xác định phát triển bền vững không chỉ là tăng trưởng ổn định về tài chính, mà còn là cam kết đồng hành dài hạn với các doanh nghiệp được rót vốn và cộng đồng sở tại.

Quỹ đặc biệt lưu tâm đến cơ hội đầu tư dài hạn vào hệ thống bệnh viện, giáo dục, năng lượng sạch… và thực hiện nhiều hoạt động thiện nguyện tại các địa phương. Cơ quan đầu tư quốc gia Oman (OIA) đã được đề nghị mở rộng quỹ đầu tư lên mức 1 tỷ USD để phù hợp với quy mô nền kinh tế và đáp ứng nhu cầu phát triển.

Đầu tư gắn với trách nhiệm xã hội là một trong những định hướng quan trọng của VOI. Quỹ cũng trực tiếp thực hiện các chương trình hỗ trợ đối tượng yếu thế. Gần đây nhất, tháng 7/2025, VOI công bố khoản tài trợ 2 tỷ đồng trong vòng 4 năm cho Phòng Công tác xã hội của Bệnh viện Chợ Rẫy, nhằm giúp các bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn tiếp cận điều trị. Sự đồng hành và tiếp sức của VOI giúp đơn vị có thêm nguồn lực triển khai chương trình hỗ trợ bệnh nhân khó khăn, trong đó bao gồm phẫu thuật tim miễn phí cho trẻ em tại nhiều địa phương.

VOI cũng đã tài trợ Bệnh viện đa khoa Hạnh Phúc (An Giang) triển khai mổ mắt từ thiện cho hơn 100 bệnh nhân mắc bệnh đục thủy tinh thể (cườm khô) và khám chữa bệnh miễn phí và tặng quà cho hơn 500 người dân khó khăn tại đây. Khi những bệnh nhân nghèo được phẫu thuật miễn phí, trẻ em vùng sâu không còn chờ đợi điều trị và các bệnh viện tuyến cuối như Chợ Rẫy phần nào giảm bớt gánh nặng y tế, thì giá trị của đầu tư không chỉ thể hiện qua bảng cân đối tài chính, mà hiện diện trong từng thay đổi tích cực của cuộc sống người dân.