Làn sóng sa thải trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Mỹ gần đây đã bắt đầu từ quyết định của New Leaf Energy, một công ty năng lượng mặt trời có trụ sở tại bang Massachusetts. Công ty này đã quyết định cắt giảm 41 nhân viên, chiếm khoảng 20% tổng lực lượng lao động của mình, hiện còn 217 nhân viên. CEO Dan Berwick cho biết việc giảm nhân sự là cần thiết để công ty có thể duy trì sự ổn định trong bối cảnh chính sách năng lượng tái tạo của chính phủ liên bang đang trải qua những thay đổi quan trọng.

Những thay đổi trong chính sách năng lượng tái tạo của Mỹ bắt nguồn từ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) được thông qua dưới thời Tổng thống Joe Biden. Đạo luật này cho phép các hộ gia đình lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời được hưởng tín dụng thuế liên bang lên đến 30% tổng chi phí lắp đặt cho đến năm 2032. Tuy nhiên, một điều kiện quan trọng là các dự án phải bắt đầu xây dựng trước tháng 7 năm 2026 để được hưởng chính sách ưu đãi này, còn được biết đến với tên gọi khác là “Đạo luật To đẹp” dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Sự không chắc chắn về chính sách đã khiến nhiều công ty trong lĩnh vực năng lượng tái tạo phải thu hẹp quy mô hoạt động. New Leaf Energy không phải là công ty duy nhất trải qua làn sóng sa thải. Pine Gate Renewables, một nhà phát triển dự án năng lượng mặt trời và lưu trữ tại Bắc Carolina, cũng được cho là đã sa thải 15% nhân sự của mình. Tương tự, Southern Energy Management cũng đang cân nhắc kế hoạch sa thải từ 50 đến 55 nhân viên.

Theo báo cáo của Bloomberg, trích dẫn thông tin từ công ty nghiên cứu Enverus, nếu không có khoản tín dụng thuế, chỉ khoảng 30% trong số các dự án năng lượng mặt trời đã được lên kế hoạch có thể cung cấp mức giá cạnh tranh và được kỳ vọng sẽ tồn tại. Con số này đối với các dự án điện gió là 57%. Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời ước tính rằng khoảng 300.000 người trong lĩnh vực này sẽ mất việc trong vài năm tới. Riêng tại bang Massachusetts, số lao động mất việc dự kiến lên tới 6.100 người.

Frank Callahan, chủ tịch Công đoàn Xây dựng Massachusetts, bày tỏ quan ngại rằng đạo luật mới sẽ loại bỏ hàng ngàn cơ hội việc làm. Ông cũng cho biết một số dự án điện gió ngoài khơi đã bị đình trệ và nhiều dự án khác có thể bị hoãn lại. Một số chuyên gia nhận định rằng đạo luật này dường như là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng mất việc làm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

Công ty nghiên cứu Energy Innovation dự báo rằng đạo luật này có thể khiến công suất điện của Mỹ giảm 300 GW vào thời điểm nhu cầu điện đang tăng trở lại sau hai thập niên, do sự phát triển của trung tâm dữ liệu và công nghệ trí tuệ nhân tạo. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc xem xét và điều chỉnh các chính sách năng lượng tái tạo để hỗ trợ sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp này.

Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa đưa ra khuyến nghị về lộ trình hai giai đoạn nhằm phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, quá trình phân bổ quyền đầu tư sẽ được thực hiện qua hai giai đoạn, mỗi giai đoạn có cơ chế và mục tiêu riêng biệt.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là “Cửa sổ mở” (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất khu vực khảo sát phù hợp cho dự án điện gió ngoài khơi. Ở giai đoạn này, Nhà nước sẽ xem xét và đánh giá các đề xuất dựa trên các tiêu chí rõ ràng, bao gồm năng lực tài chính của nhà đầu tư, kinh nghiệm kỹ thuật cũng như khả năng triển khai dự án một cách hiệu quả. Cơ chế này cho phép các nhà đầu tư có sự linh hoạt trong việc lựa chọn khu vực đầu tư, đồng thời giúp Nhà nước đánh giá và lựa chọn các nhà đầu tư có đủ năng lực và kinh nghiệm để triển khai dự án.

Sang giai đoạn thứ hai, được gọi là “Đấu thầu cạnh tranh” (competitive auction), quá trình phân bổ quyền đầu tư sẽ trở nên cạnh tranh hơn. Sau khi đã xây dựng xong quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải phù hợp, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể cho các nhà đầu tư. Ở giai đoạn này, nhà đầu tư có đề xuất giá điện thấp nhất kèm theo các điều kiện kỹ thuật phù hợp sẽ được lựa chọn. Cơ chế đấu thầu cạnh tranh này giúp đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong phân bổ quyền đầu tư, đồng thời thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh giữa các nhà đầu tư để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất.

Việc phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi theo lộ trình hai giai đoạn được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam tận dụng tối đa tiềm năng của nguồn năng lượng tái tạo này, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của ngành năng lượng điện. Thông qua các cơ chế “Cửa sổ mở” và “Đấu thầu cạnh tranh”, Việt Nam có thể thu hút được các nhà đầu tư có tiềm lực và kinh nghiệm, từ đó đẩy mạnh việc phát triển điện gió ngoài khơi và góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững năng lượng quốc gia.

World Bank hy vọng rằng, với những khuyến nghị này, Việt Nam sẽ có thể xây dựng một lộ trình phù hợp và hiệu quả cho việc phát triển điện gió ngoài khơi, đồng thời đảm bảo các dự án được triển khai một cách minh bạch, công bằng và bền vững. Để biết thêm thông tin về các khuyến nghị của World Bank, vui lòng tham khảo trang web chính thức của Ngân hàng Thế giới.