TP.HCM đặt mục tiêu chuyển đổi toàn bộ 400.000 xe máy xăng của tài xế công nghệ và giao hàng sang xe điện vào năm 2029. Đây là một phần trong kế hoạch kiểm soát khí thải chung của thành phố, nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí và hướng tới phát triển bền vững.

Viện Nghiên cứu và Phát triển TP.HCM (HIDS) đã hoàn thiện dự thảo đề án, trong đó đề xuất một lộ trình chuyển đổi cụ thể và các chính sách hỗ trợ cho tài xế. Theo đề án, đến năm 2029, thành phố sẽ giảm 100% lượng khí thải gây ô nhiễm và khí nhà kính từ nhóm phương tiện này.

Để đạt được mục tiêu này, HIDS đề xuất chia lộ trình chuyển đổi thành 4 giai đoạn. Giai đoạn 1 (từ nay đến tháng 12.2026) sẽ đạt 30% – tương đương khoảng 120.000 xe được chuyển đổi. Giai đoạn 2 (đến tháng 12.2027) đạt 50% – tương đương khoảng 200.000 xe. Tiếp theo là giai đoạn 3 (đến tháng 12.2028) sẽ chuyển đổi khoảng 320.000 xe, đạt 80% và tới tháng 12.2029 là thời điểm kết thúc giai đoạn 4 – hoàn thành chuyển đổi 400.000 phương tiện, đạt 100%.

Thạc sĩ Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế (thuộc HIDS) cho biết, việc chuyển đổi 400.000 xe hai bánh của tài xế công nghệ sang xe điện là bước đi mang tính chiến lược, tác động sâu rộng đến nhiều khía cạnh như nhân lực, chuỗi cung ứng và hạ tầng đô thị. Do đó, cần một hành lang pháp lý rõ ràng, đủ mạnh để đảm bảo trách nhiệm và phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, doanh nghiệp vận tải công nghệ, nhà sản xuất cũng như đội ngũ tài xế.

HIDS đề xuất từ tháng 1.2026 bắt đầu áp dụng những chính sách ưu đãi đồng thời ngừng cho phép đăng ký mới phù hiệu (ngừng ký hợp đồng mới) đối với tài xế xe máy xăng có nhu cầu tham gia cung cấp dịch vụ trên các nền tảng gọi xe công nghệ. Các tài xế sử dụng xe xăng đăng ký và được chấp nhận trước thời điểm này vẫn hoạt động bình thường và cần có kế hoạch chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

Từ tháng 1.2027, hạn chế xe xăng hoạt động trong giờ cao điểm tại các vùng phát thải thấp được thành phố quy định. Từ tháng 1.2028, siết chặt chính sách kiểm soát khí thải theo quy định. Từ tháng 12.2029 sẽ cấm hoàn toàn xe xăng tham gia cung cấp dịch vụ trên các nền tảng gọi xe công nghệ.

Để triển khai đề án, thành phố sẽ trao quyền cho UBND cấp cơ sở tạm thời mở ‘làn xanh’ chỉ dành cho xe điện nếu tỷ lệ điện hóa giao thông trên địa bàn cao hơn 70% sau mỗi năm báo cáo, hoặc trao quyền cho HĐND cấp cơ sở ban hành nghị quyết phủ xanh giao thông toàn địa bàn nếu tỷ lệ điện hóa giao thông trên địa bàn cao hơn 90% sau mỗi năm báo cáo để tạo thêm áp lực tuân thủ.

Theo tính toán, nếu TP thay thế toàn bộ khoảng 400.000 xe máy xăng của các tài xế bằng xe máy điện, lượng khí CO2 có thể giảm tới 750 tấn trong vòng 5 năm, đồng thời giảm đáng kể NOx và bụi mịn PM2.5, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị. Một xe điện 2 bánh chỉ tiêu tốn từ 3.000 – 5.000 đồng cho mỗi lần sạc, đủ cung cấp năng lượng di chuyển từ 50 – 80 km, thấp hơn đáng kể so với chi phí xăng dầu.

HIDS đề xuất TP.HCM triển khai đồng loạt nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực như: Miễn 100% phí trước bạ, phí đăng ký biển số và thuế giá trị gia tăng cho xe điện 2 bánh do tài xế công nghệ khi mua mới trong suốt giai đoạn triển khai đề án từ tháng 1.2026 đến tháng 12.2029; cung cấp khoản vay hỗ trợ mua xe và pin dự phòng với thời hạn vay linh hoạt từ 24 tháng đến 30 tháng, lãi suất ưu đãi thấp hơn mặt bằng thị trường thông qua các ngân hàng thương mại hợp tác, các tổ chức tín dụng vi mô.

Sau khi đã cân bằng cả chi phí vận hành và chi phí khấu hao của hai loại xe, HIDS tính toán tài xế sẽ tiết kiệm được từ 300.000 đồng – 400.000 đồng hàng tháng nhờ chuyển sang xe điện. Sau một năm, khoản tiết kiệm này có thể lên đến gần 5 triệu. Thêm vào đó, công nghệ pin lithium-ion hiện nay đang phát triển một cách nhanh chóng. Nhờ vậy, dung lượng pin và tuổi thọ pin đang không ngừng được cải thiện. Vì thế, trong tương lai lâu dài, người sử dụng xe nói chung và tài xế công nghệ nói riêng sẽ được hưởng lợi về mặt kinh tế, thậm chí có thể hoàn vốn mua xe điện sau vài năm.

Thị trường xe máy tại Việt Nam hiện đang trải qua một đợt giảm giá đáng kể trên nhiều mẫu xe xăng từ các thương hiệu lớn như Honda và Yamaha. Động thái này được xem là một bước đi chiến lược để thu hồi vốn trước khi thị trường chuyển dịch sang xe điện, đặc biệt là với lộ trình cấm xe xăng từ 1/7/2026 tại Hà Nội.

Khảo sát thị trường cho thấy nhiều mẫu xe tay ga phổ biến như Honda Vision, Honda Lead, và Yamaha Janus đang được bán với giá thấp hơn giá niêm yết của hãng từ vài trăm nghìn đến hơn một triệu đồng. Honda Vision, mẫu xe tay ga bán chạy nhất Việt Nam, hiện có giá bán thực tế thấp hơn giá niêm yết. Tương tự, Honda Lead và Yamaha Janus cũng giảm giá mạnh. Không chỉ xe tay ga, nhiều mẫu xe số quen thuộc cũng giảm giá mạnh, như Honda Wave Alpha và Honda Future125.

Các đại lý cho biết họ đang chấp nhận giảm lãi hoặc bán hòa vốn để đẩy hàng xe xăng trong thời điểm nhạy cảm này. Theo chia sẻ từ một số đại lý, lượng khách hàng tìm mua xe tăng trở lại trong những ngày gần đây chủ yếu là người có phạm vi hoạt động ngoài vành đai 1, muốn tranh thủ thời điểm giá tốt. Mua xe xăng để ‘dùng tạm’ rồi chuyển vùng đang trở thành xu hướng. Người tiêu dùng đang tận dụng thời điểm này để mua xe xăng giá rẻ, đặc biệt là với dòng xe từng ‘đội giá’ so với giá niêm yết của nhà sản xuất, dùng trong thời gian ngắn rồi chuyển về quê – nơi chưa bị ảnh hưởng bởi quy định cấm.

Các chuyên gia trong ngành nhận định, dù Hà Nội chuẩn bị thực hiện cấm xe xăng từ năm 2026, nhưng chính sách này chưa áp dụng đại trà trên toàn quốc. Hơn 80% số xã, thị trấn ở Việt Nam vẫn sử dụng xe máy xăng là phương tiện chủ lực. Điều này khiến dòng xe máy truyền thống vẫn còn ‘đất sống’ tại nhiều địa phương trong ít nhất 5-7 năm tới. Người tiêu dùng đang cần phương tiện đi lại ngắn hạn trong 1-2 năm, hoặc có ý định sử dụng tại các địa phương chưa áp dụng chuyển đổi sang xe điện, thì mua xe máy xăng thời điểm này là hợp lý.

Ngược lại, với những người đã có hạ tầng sạc, nơi gửi xe phù hợp, việc chuyển sang xe điện sẽ phù hợp xu hướng dài hạn hơn. Người tiêu dùng cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa việc mua xe xăng giá rẻ trong thời điểm này và việc đầu tư vào xe điện, loại xe được xem là tương lai của ngành công nghiệp xe máy.

Xu hướng mua xe xăng để sử dụng tạm thời trước khi chuyển đổi sang xe điện đang ngày càng phổ biến. Điều này cho thấy sự chuyển biến trong nhận thức của người tiêu dùng khi chính sách về xe điện ngày càng được siết chặt. Đối với những khách hàng có nhu cầu sử dụng xe trong thời gian ngắn, xe xăng vẫn là một lựa chọn tốt. Tuy nhiên, với những ai có kế hoạch dài hạn và điều kiện thuận lợi, xe điện vẫn là một sự lựa chọn sáng giá.

Cuối cùng, người tiêu dùng cần theo dõi sát sao các chính sách và quy định liên quan đến việc sử dụng xe xăng và xe điện tại từng địa phương. Việc cập nhật thông tin sẽ giúp khách hàng đưa ra quyết định mua hàng thông minh và phù hợp với nhu cầu thực tế của mình.

Chiều ngày 17 tháng 7, một cuộc họp báo về kinh tế và xã hội đã được tổ chức, trong đó ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn ứng dụng kinh tế thuộc Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, đã cung cấp thông tin chi tiết về đề án chuyển đổi xe xăng sang xe điện cho toàn bộ tài xế công nghệ và giao hàng hai bánh. Theo ông Hải, dự kiến sẽ có khoảng 400.000 xe được chuyển đổi trong thời gian tới.

Ông Hải cho biết Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đã cơ bản hoàn thiện dự thảo đề án và dự kiến sẽ trình UBND TP.HCM vào ngày 18 tháng 7. Trong đề án này, một số chính sách được đưa ra để khuyến khích các tài xế chuyển đổi xe xăng sang xe điện. Một trong những chính sách nổi bật là miễn lệ phí trước bạ cho xe điện mới đăng ký lần đầu trong 2 năm và miễn thuế VAT cho tài xế xe công nghệ trong vòng 2 năm. Bên cạnh đó, đề án cũng đề xuất các giải pháp để nâng cấp hạ tầng trạm sạc.

TP.HCM sẽ làm việc với các đơn vị liên quan để đảm bảo công suất điện khi thực hiện chính sách chuyển đổi. Ông Hải cũng cho biết thực tế các tài xế thường sạc xe vào ban đêm, nên có thể đảm bảo công suất điện ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, trong 3 năm tới, cần phải có sự chuẩn bị để đảm bảo công suất điện nếu chuyển đổi hết 400.000 xe.

Về lộ trình chuyển đổi, Viện Nghiên cứu phát triển cũng đề ra nhiều giai đoạn khuyến khích. Hai năm đầu có thể giảm giá mạnh xe điện. Tuy nhiên, đến những năm sau cần có những chính sách mạnh mẽ hơn, như cấm xe xăng hai bánh tham gia dịch vụ vận tải. Ông Hải cũng nhấn mạnh xu thế chuyển đổi xe xăng sang xe điện là không thể đảo ngược và cần sự đồng thuận của người dân để thực hiện tốt nhất.

Ngoài ra, đề án cũng đề xuất hỗ trợ khoảng 10.000 xe cho những người yếu thế, với kinh phí từ ngân sách nhà nước. Tài xế có thể được hỗ trợ 8 triệu đồng/xe ban đầu để chuyển đổi phương tiện. Ông Hải cũng giải đáp về các vấn đề liên quan đến cháy nổ xe điện. Ông cho biết qua nghiên cứu, các bộ sạc của xe điện đều đảm bảo yêu cầu và không phải nguyên nhân dẫn đến cháy nổ.

Trước đó, thành phố Huế cũng có quyết định rằng từ nay, hệ thống xe buýt được đầu tư mới, thay thế phải sử dụng xe điện, năng lượng xanh. Đến năm 2030, thành phố Huế phấn đấu 60% taxi là xe điện. Điều này cho thấy xu hướng chuyển dịch sang xe điện đang được nhiều địa phương tích cực triển khai.

Ông Hải và các chuyên gia tin rằng việc chuyển đổi sang xe điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Tuy nhiên, việc triển khai chính sách này cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người dân.

Đề án chuyển đổi xe xăng sang xe điện đang nhận được sự quan tâm lớn từ công chúng. Việc thực hiện thành công đề án này sẽ giúp TP.HCM trở thành một trong những thành phố tiên phong trong việc thúc đẩy sử dụng xe điện, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.