Trong thời đại số, người tiêu dùng đang phải đối mặt với một “ma trận” quảng cáo thổi phồng công dụng, sai sự thật trên các nền tảng mạng xã hội. Việc Quốc hội vừa thông qua Luật Quảng cáo sửa đổi ngày 16/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV với tỷ lệ đồng thuận cao – 453/461 đại biểu tán thành, là bước đi cần thiết để tăng cường bảo vệ người tiêu dùng. Tuy nhiên, liệu những quy định mới có đủ mạnh để ngăn chặn tình trạng quảng cáo lừa dối ngày càng tinh vi?
Người tiêu dùng đang bị “bao vây” bởi hàng loạt quảng cáo trên Facebook, TikTok, YouTube… Từ “thần dược” chữa bách bệnh, kem “trắng da sau 7 ngày”, đến thực phẩm chức năng giúp “giảm 10kg không cần ăn kiêng” – tất cả đều được tô vẽ bằng những lời có cánh. Không ít người đã vô tình sập bẫy, chi tiền cho những sản phẩm chưa rõ nguồn gốc, để rồi vừa thiệt hại tài chính, vừa gánh rủi ro cho sức khỏe.
Chị Lê Thị Lan (Nam Từ Liêm, Hà Nội) cho biết: “Tôi thấy một sản phẩm giảm cân được quảng cáo rầm rộ trên TikTok với lời hứa ‘giảm 5kg trong 10 ngày mà không cần ăn kiêng’. Tin tưởng, tôi mua dùng thử. Kết quả là cơ thể mệt mỏi, mất ngủ liên tục, phải dừng lại giữa chừng.”
Bà Trần Xuyến (55 tuổi, Hưng Yên) kể lại: “Tôi mua một loại thực phẩm chức năng được quảng cáo là giúp cải thiện xương khớp. Họ nói đã được Bộ Y tế cấp phép, nhưng khi nhận hàng thì không có tem nhãn gì cả, chỉ là lọ đựng sơ sài, không rõ nguồn gốc.”
Không chỉ dừng lại ở các sản phẩm trôi nổi, hàng giả – hàng kém chất lượng, nhiều quảng cáo còn ngang nhiên sử dụng hình ảnh người nổi tiếng, bác sĩ “giả mạo”, hoặc tự ý gắn mác “đã được cấp phép” để tăng độ tin cậy. Điều đáng lo ngại là phần lớn những quảng cáo này không được kiểm chứng nội dung, không rõ ràng về xuất xứ, thành phần, nhưng vẫn dễ dàng tiếp cận hàng triệu người dùng thông qua thuật toán lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.
Chỉ trong vài tháng đầu năm 2025, cơ quan chức năng đã phát hiện hàng loạt vụ vi phạm liên quan đến quảng cáo sai sự thật, cho thấy thực trạng đáng báo động. Một trong những vụ gây chú ý là loạt video quảng bá sản phẩm “kẹo rau củ” có sự tham gia của hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs. Những nội dung này lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, quảng bá kẹo như một sản phẩm có thể thay thế rau xanh trong bữa ăn hằng ngày, với lời giới thiệu gây tranh cãi: “Mỗi viên kẹo tương đương một đĩa rau”.
Tuy nhiên, sản phẩm chưa hề được kiểm chứng công dụng bởi cơ quan có thẩm quyền. Sau phản ánh gay gắt từ dư luận và báo chí, cơ quan điều tra đã vào cuộc và khởi tố các cá nhân liên quan với cáo buộc lừa dối người tiêu dùng. Vụ việc này trở thành minh chứng rõ nét cho sự cần thiết phải siết chặt hoạt động quảng cáo trong môi trường số.
Tại Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2025 vào sáng ngày 17/7, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết công tác quản lý, giám sát không gian mạng tiếp tục được đẩy mạnh. Trong nửa đầu năm 2025, Bộ đã phối hợp với các nền tảng mạng xã hội xử lý hàng loạt nội dung vi phạm, xấu độc.
Cụ thể, trên Facebook đã chặn, gỡ 3.099 bài viết, với YouTube là 913 video và 7 kênh (đăng tải khoảng 12.000 video) vi phạm. Với TikTok, đã chặn, gỡ 1.284 nội dung vi phạm, gồm 5.600 video và 9 bản ghi âm, 724 tài khoản (đăng tải hơn 35.500 video). Những con số này cho thấy mức độ vi phạm còn lớn và lan rộng, đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa từ cả phía cơ quan quản lý và các nền tảng công nghệ.
Là nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, Luật sư Phạm Thị Trang, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội nhận định rằng: “Hiện nay đã có nhiều văn bản pháp luật được ban hành nhằm bảo vệ quyền lợi của người dân trong các vấn đề liên quan đến quảng cáo và thông tin trên mạng. Vấn đề đặt ra, mặc dù chế tài đã có nhưng tình trạng quảng cáo sai sự thật làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng vẫn diễn ra tràn lan. Phải chăng cần tăng mức xử phạt để bảo đảm tính răn đe, bởi việc quảng cáo gian dối đưa đến lợi nhuận rất lớn khiến một số người sẵn sàng chi trả cho nghệ sĩ, TikToker khoản lợi nhuận lớn để giúp sức cho việc đưa thông tin quảng cáo sai sự thật.”
Luật Quảng cáo sửa đổi: Bước tiến nhưng chưa phải điểm kết
Ngày 16/6/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo (Luật số 75/2025/QH15) được Quốc hội thông qua với 453/461 đại biểu Quốc hội có mặt tán thành (đạt 98%) và có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Đây là lần đầu tiên, pháp luật Việt Nam quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải quảng cáo, bao gồm cả người nổi tiếng, người có ảnh hưởng, chuyên gia, y bác sĩ, người có học hàm học vị, KOL, KOC và bất kỳ ai trực tiếp xác nhận, giới thiệu sản phẩm.
Theo quy định tại Điều 8a của luật sửa đổi (Luật số 75/2025/QH15), những người này phải đảm bảo tính chính xác, trung thực và có căn cứ với nội dung mình quảng bá, đồng thời chịu trách nhiệm pháp lý nếu thông tin sai lệch gây hậu quả cho người tiêu dùng.
Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong quá trình xây dựng luật nhấn mạnh: Việc sửa đổi Luật Quảng cáo là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh quảng cáo trá hình, quảng cáo sai sự thật, quảng cáo lợi dụng lòng tin đang tràn lan, nhất là trên mạng xã hội.
Chia sẻ với báo chí, Luật sư Trần Minh Tuấn, Đoàn Luật sư Hà Nội phân tích: “Trước đây, Luật Quảng cáo chỉ nhấn mạnh đến trách nhiệm của người sản xuất, phát hành nội dung quảng cáo, nhưng không nêu rõ trách nhiệm của người đứng ra xác nhận, truyền tải nội dung ấy. Chính lỗ hổng đó khiến nhiều nghệ sĩ thoát khỏi trách nhiệm pháp lý, kể cả khi lời họ nói là nguyên nhân khiến người tiêu dùng bị lừa.”
Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, dù Luật Quảng cáo đã được sửa đổi, nhưng việc thực thi vẫn là bài toán không dễ giải. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều tài khoản hoạt động ẩn danh, không đăng ký kinh doanh, phát tán nội dung quảng cáo sai sự thật trên các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, TikTok, YouTube… thì khả năng kiểm soát và xử lý vi phạm vẫn còn nhiều lỗ hổng.
Người tiêu dùng vẫn là “tuyến phòng thủ” đầu tiên
Trong môi trường số, quảng cáo có thể tiếp cận người tiêu dùng nhanh hơn cả một thông tin chính thống. Vì vậy, người tiêu dùng cần nâng cao kỹ năng “đề kháng thông tin”, không tin vào những nội dung “thần kỳ”, quá tốt để là sự thật.
Nhìn chung, Luật Quảng cáo sửa đổi là một bước tiến trong hành trình bảo vệ người tiêu dùng trước cơn bão quảng cáo thời đại số. Tuy nhiên, để luật thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nền tảng công nghệ và chính người tiêu dùng.
Chỉ khi cả hệ thống cùng hành động, người tiêu dùng mới thực sự được đặt vào trung tâm và bảo vệ một cách thiết thực.
